Duchy odgrywają w  „Opowieści wigilijnej” Karola Dickensa niezwykle ważną. Celem ich działania jest zmiana postawy bohatera, unaocznienie mu czynionego przez siebie zła.

W realistycznie ukazanym Londynie, w domu skąpego i samotnego kupca Ebenezera Scrooge`a w wigilię Świąt Bożego Narodzenia dochodzi do zetknięcia się dwóch światów, do fantastycznych zdarzeń, które doprowadzają do głębokiej przemiany złośliwego starca. Najpierw główny bohater spotyka się z duchem dawnego wspólnika, potem przybywają kolejne, by pokazać złemu i zgorzkniałemu przedsiębiorcy bezsens życia, które prowadzi oraz uświadomić mu, że będzie musiał je odpokutować w strasznych męczarniach po śmierci.

Duchy ukazują Scrooge`owi jak świętują Boże Narodzenie inni, którzy starają się, aby ten dzień był pełen ciepła i serdeczności, często mimo biedy i choroby. Przełom dokonuje się w bohaterze pod wpływem widoku swoich samotnych zwłok, przez nikogo nieopłakiwanych oraz śmierci małego Tima, którego ojca nie stać było na leczenie. Odtąd kupiec zmienia się całkowicie, zwalcza w sobie skąpstwo, nieczułość i egoizm, potrafi dzielić się z innymi. Dzięki temu nie tylko ratuje swoją duszę od potępienia, ale zyskuje radość doczesnego życia i to za sprawą nocy pełnej zjaw i duchów.

Tematyka „Opowieści wigilijnej” zbliża utwór do tekstów pozytywistycznych, ukazując niesprawiedliwość społeczną, wykorzystywanie biednych przez bogatych. Niemniej jednak wyraźne jest romantyczne ujmowanie świata poprzez wiarę w istnienie zjawisk nadnaturalnych.